افتادن یا کشیدن زود هنگام دندان شیری می تواند سبب از دست رفتن فضای لازم برای رویش دندان دائمی زیرین گردد. در واقع دندانهای شیری با عنوان ابزارهایی طبیعی جهت حفظ فضای رویش دندانهای دائمی که قرار است در آینده رویش پیدا کنند عمل می کنند.در برخی از کودکان مشاهده می کنیم که دندان های شیری آن ها به دلیل پوسیدگی و یا شکستگی سبب افتادن زود هنگام دندان شیری می شوند در نتیجه فضای خالی برای دندان های دائمی ممکن است از بین برود که برای حفظ این فضا از نگهدارنده یا فضا نگهدار استفاده می شود.
فضا نگهدار چگونه عمل می کند؟
فضا نگهدار ابزار هایی برای حفظ جایگاه دندان های شیری هستند که از فلز یا پلاستیک ساخت شده اند و تطابق کاملی با فرم دندان و دهان دارند. زمانی که دندان شیری کودک می افتد ممکن است دندان های شیری کناری به فضای خالی به وجود آمده سر بخورند و در جای خود قرار نگیرند.
فضا نگهدار وظیفه دارد تا این فضای خالی دندان های شیری را حفظ کند تا دندان دائم رشد کند و در موقعیت اصلی خود قرار بگیرد. در حقیقت فضانگهدار برای حفظ و مدیریت قوس دندانی دائمی ساخته شده است.
با این رویکرد در صورت از دست دادن زود هنگام دندان شیری باید برای جایگزینی آن با فضا نگهدار اقدام نمود. دستگاههای فضا نگهدار در انواع متحرک و ثابت، یکطرفه و دو طرفه وجود دارند.
چگونه از فضا نگهدار مراقبت کنیم؟
همانند دیگر ابزارهای ارتودنسی از فضا نگهدار هم باید مراقبت های ویژه ایی انجام داد تا بتواند هدف خود را به درستی انجام دهد. نکات زیر مهم ترین کارهایی است که باید در حفظ فضا نگهدار ها انجام داد:
- از خوردن هرگونه شیرینی جات چسبنده و آدامس، مواد غذایی ترد و سفت خودداری کنید، حدالامکان در روز های اولیه از غذا های نرم استفاده کنید.
استفاده از مواد غذایی ترد و سفت و چسبنده سبب شل شدن بند دندان، خم شدن سیم راهنمای دستگاه شود که در نهایت موجب شکستن دستگاه و آسیب رسیدن به دندان می شود.
- هرگز سیم راهنمای دستگاه را با دست و زبان نکشید زیرا سبب خم شدن سیم می شود که عملکرد دستگاه را به خطر می اندازد.
- عدم فشار یا تکان دادن فشا نگهدار توسط انگشت و زبان.
- رعایت بهداشت فضا نگهدار با مسواک زدن.
- مراجعات منظم به پزشک برای بررسی فضا نگدار و تنظیم مجدد آن درصورت نیاز.
بروز هرگونه مشکلاتی مانند لق شدن و خارج شدن دستگاه، شکسته شدن و خم شدن سیم و جدا شدن از بند یا دندان، تکان خوردن بیش از حد دستگاه باید سریعا به پزشک مراجعه کنید. اگر زبان، دندان یا لثه بیمار به طور ناگهانی شروع به درد گرفتن یا حساس شدن کند جزو موارد اورژانسی به حساب می آید که باید سریعا رسیدگی شود.
آیا استفاده از فضانگهدار درد دارد؟
وجود یک شی خارجی در دهان همواره با ناراحتی همراه خواهد بود اما نتایج پس از درمان تسکینی برای ناراحتی حین درمان می شود.
در روز های اولیه که فضا نگهدار نصب شده است بند یا سیم آن ها ممکن است در دهان آزار دهنده باشد و زبان و دندان هایتان را تحریک کند. ممکن است دندان های جلویی یا دندان هایی که سیم به آن ها متصل است درد بگیرد. جای نگرانی نیست زیرا درد طبیعی است که کمتر از یک هفته بر طرف می شود. با مشورت پزشک متخصص ارتودنسی می توانید برای تسکین درد از مسکن ها استفاده کنید.
انواع فضانگهدار
به طور کلی فضا نگهدار ها به دو دسته ثابت و متحرک تقسیم بندی می شوند.
فضانگهدار متحرک:
در این نوع بیشتر شبیه به پلاک نگهدارنده است. از بنده پلاستیکی ساخته شده است که حاوی دندان ها مصنوعی می باشد.
فضا نگهدار متحرک برای ناحیه های مشخص بکار برده می شوند. برای دندان های آسیاب عقبی که فشار بالایی در این قسمت وجود دارد توصیه نمی شود. برای کودکانی بزرگتری که می توانند از این فضا نگهدار ها مراقبت بهتری داشته باشند توصیه می شود.
دندان مصنوعی نیمه یا پارسیل مناسب برای افرادی است که چند دندان شیری خود را از دست داده اند.
فضا نگهدار ثابت:
پر کاربردترین نوع فضا نگهدارنده ه از نوع ثابت هستند. در این نوع از بند و لوپ برای مدیریت قوس دندانی استفاده می شود. متخصص با یک چسب مخصوص این فضا نگهدار را به دندان می چسبانند و برای افرادی که دندان های عقبی خود را از دست داده اند مناسب است.
در مدل فضا نگهدار ثابت دارای دو مدل فضا نگه دار یک طرفه و فضا نگهدار دو طرفه هستند که وظیفه آن ها حفظ قوس دندانی در یک طرف دندان یا دو طرف دندان است. این دستگاه متناسب با فک بالا یا فک پایین ساخته شده است.
نوع فضا نگهدار بستگی به موقعیت دندان و تعداد دندان های افتاده شده دارد. در زیر برخی از فضا نگهدار های اختصاصی بیان شده است که برای هر بیمار باید به طور مخصوص بعد از قالب گیری از دندان وی ساخته شود:
دیستال شو: مخصوص حفظ جایگاه دندان آسیاب بزرگ شیری است و تا رشد دندان آسیاب بزرگ دائمی باید درون دهان قرار گیرد.
سیم عرضی کام: برای حفظ دو طرف قوس دندانی فک بالا کاربرد دارد. این وسیله به کمک یک سیم که در عرض کام قرار دارد به دندان ها متصل می شود. این وسیله در سقف دهان قرار گرفته است.
سیم کمانی پشت دندانی: برای حفظ فضای قوس دندانی در دندان های عقبی دو طرف مورد استفاده قرار می گیرد.
بند و حلقه: در این وسیله فضانگهدار توسط بند ارتودنسی به دندان های عقبی چسبانده می شود و به حفظ جایگاه دندان های دائمی کمک می کند. در شرایطی که یک یا چند دندان آسیاب بزرگ از دست رفته باشد از بند و حلقه استفاده می کنند.
مدت زمان استفاده از فضا نگهدار چقدر است؟
فضا نگهدار ها به منظور حفظ جایگاه دندان های شیری افتاده کاربرد دارند. تا زمانی که دندان های دائمی رویش نکرده اند باید از فضا نگهدار استفاده شود.
فضا نگهدارنده ها معمولا در کودکان استفاده می شوند ازاین رو در روز های اول استفاده از این فضا نگهدار ممکن است با کمی ناراحتی و آزار همراه باشد که با گذشت زمان به وجود شی خارجی در دهان عادت می کنند.