اسکنر داخل دهانی و نقش آن در ارتودنسی، کاربردها و نگرانی‌ها
اسکنر داخل دهانی چیست؟
اسکنر داخل دهانی، دستگاهی دیجیتال و پیشرفته است که به‌جای قالب‌گیری سنتی از دهان، با استفاده از نور و حسگرهای دقیق، تصویری سه‌بعدی و واقعی از دندان‌ها و ساختار دهان تهیه می‌کند. در این روش، دندانپزشک یا دستیار، سری کوچک اسکنر را به‌آرامی روی دندان‌ها حرکت می‌دهد و تصاویر به‌صورت زنده روی مانیتور ظاهر می‌شوند. این تصاویر با دقت بالا در نرم‌افزارهای مخصوص تحلیل شده و برای طراحی درمان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
انواع اسکنرهای داخل دهانی
اسکنرهای داخل دهانی با توجه به تکنولوژی تصویربرداری، طراحی، دقت و کاربرد در کلینیک‌های دندانپزشکی به چند دسته تقسیم می‌شوند در این بخش، با رایج‌ترین انواع اون‌ها آشنا می‌شوید:
۱. بر اساس نوع تکنولوژی تصویربرداری:
الف) اسکنرهای نوری (Optical Scanners)
این اسکنرها با استفاده از نور LED یا نور ساختاریافته از دندان‌ها تصویر می‌گیرند وبیشتر اسکنرهای مدرن از این نوع هستند زیرا بسیار دقیق هستند.
ب) اسکنرهای لیزری (Laser Scanners)
در این نوع، از پرتوهای لیزر کم‌قدرت برای ثبت جزئیات سطح دندان استفاده می‌شود این نوع از دقت بالایی برخوردارد ولی قیمت به نسبت بالاتری دارند.
۲. بر اساس خروجی و کاربرد:
الف) اسکنرهای فقط تصویری
این مدل فقط مدل سه‌بعدی دندان‌ها رو تهیه میکنند و برای طراحی درمان باید به نرم‌افزار دیگر انتقال داده شوند و مناسب برای ثبت وضعیت اولیه و ارزیابی‌های ساده هستند.
ب) اسکنرهای متصل به نرم‌افزار طراحی درمان
مدل هاب سه‌بعدی را مستقیماً وارد نرم‌افزارهای ارتودنسی مانند Invisalign، iTero، TRIOS و… می کنند و مسیر حرکت دندان‌ها به‌صورت دقیق طراحی میکنند.
کاربرد اسکنر در ارتودنسی:
در ارتودنسی، برای طراحی دقیق درمان و تهیه وسایل مورد نیاز مانند براکت، نگهدارنده، یا الاینر، لازم است ساختار دندان‌ها به‌طور کامل و دقیق شناخته شود. اسکنر داخل دهانی این اطلاعات را با دقت بالا و در زمان کوتاه در اختیار دندانپزشک قرار می‌دهد. استفاده از اسکنر باعث حذف روش سنتی قالب‌گیری با مواد ناخوشایند شده و برای بیماران به‌ویژه کودکان بسیار راحت‌تر است. همچنین با استفاده از فایل دیجیتال، امکان بررسی روند پیشرفت درمان در مراحل مختلف و مقایسه اسکن‌ها در بازه‌های زمانی مختلف فراهم می‌شود.
رابطه اسکنر با الاینر شفاف
الاینر شفاف یک نوع پلاک ارتودنسی بی‌رنگ و متحرک است که برای مرتب‌سازی دندان‌ها به‌کار می‌رود. از آن‌جایی که طراحی الاینر باید کاملاً منطبق با فرم دقیق دندان‌های بیمار باشد، استفاده از اسکنر بخش حیاتی این فرآیند است. اسکنر از دهان بیمار تصویری سه‌بعدی تهیه می‌کند و این تصویر وارد نرم‌افزار طراحی درمان می‌شود. در این نرم‌افزار، مسیر حرکت تدریجی دندان‌ها طراحی شده و سپس مجموعه‌ای از الاینرهای متناسب با مراحل مختلف درمان ساخته می‌شود. در واقع، بدون اسکن دقیق نمی‌توان الاینر مؤثری برای بیمار طراحی و تولید کرد.
چرا اسکنر در درمان با الاینر مهم است؟
تصویر دقیق از وضعیت فعلی دندان‌ها
طراحی کامپیوتری الاینرها براساس داده‌ی اسکن
امکان شبیه‌سازی حرکت دندان‌ها در هر مرحله
کاهش خطای انسانی نسبت به قالب‌های سنتی
مزایای استفاده از اسکنر داخل دهانی
استفاده از اسکنر داخل دهانی مزایای متعددی دارد. یکی از مهم‌ترین مزایا، دقت بالای آن در ثبت جزئیات دهان و دندان است. برخلاف قالب‌گیری دستی که ممکن است با خطای انسانی یا جابه‌جایی همراه باشد، اسکن دیجیتال دقیق‌تر است. علاوه بر آن، سرعت انجام آن نیز بسیار بالاست؛ در حالی که قالب‌گیری سنتی ممکن است ۱۵ تا ۲۰ دقیقه زمان ببرد، اسکنر می‌تواند این کار را در عرض چند دقیقه انجام دهد. راحتی بیمار هم از دیگر مزایای مهم این روش است، زیرا در آن خبری از مواد قالب‌گیری بدبو و آزاردهنده نیست. همچنین فایل دیجیتال اسکن شده به‌راحتی قابل ذخیره‌سازی، ارسال به لابراتوار یا بازبینی در آینده است. در درمان ارتودنسی، مخصوصاً با الاینر، این دقت و راحتی نقش کلیدی دارد.
آیا اسکنر داخل دهانی خطرناک است؟
در پاسخ به این سؤال باید گفت که در حالت کلی، استفاده از اسکنر داخل دهانی ایمن و بی‌خطر است. برخلاف دستگاه‌های رادیولوژی که از اشعه ایکس استفاده میکنند، اسکنرهای داخل دهانی از نور LED یا لیزر کم‌قدرت برای تصویربرداری استفاده میکنند. این نوع نور کاملاً بی‌خطر بوده و هیچ‌گونه اثر زیان‌آوری بر بدن ندارد. یکی از نگرانی‌هایی که گاهی مطرح می‌شود، احتمال انتقال آلودگی است. این نگرانی تنها در صورت عدم رعایت بهداشت و استریل‌سازی دستگاه ممکن است ایجاد شود. در مراکز درمانی معتبر، سری دستگاه یا پوشش مخصوصی روی آن قرار می‌گیرد و پس از هر بیمار ضدعفونی می‌شود، بنابراین جای نگرانی نیست.
گاهی هم برخی بیماران، مخصوصاً کودکان یا افراد حساس، در هنگام اسکن احساس تهوع یا ناراحتی دارند که معمولاً ناشی از تماس سری دستگاه با نواحی حساس دهان مثل سقف دهان یا زبان است. این حالت کاملاً گذرا و بی‌ضرر است و با تجربه و دقت اپراتور قابل کنترل می‌باشد.
محدودیت‌ها و معایب احتمالی
با وجود مزایای بسیار زیاد، استفاده از اسکنر داخل دهانی ممکن است با محدودیت‌هایی همراه باشد. برای مثال، هزینه خرید این دستگاه برای مطب‌های دندانپزشکی نسبتاً بالاست و ممکن است باعث افزایش هزینه درمان برای بیمار شود. همچنین برای گرفتن اسکن دقیق، نیاز به آموزش مناسب و مهارت اپراتور وجود دارد. اگر اسکن به‌درستی انجام نشود یا حرکات دست ناپیوسته باشد، ممکن است تصویر نهایی کیفیت مطلوبی نداشته باشد. در برخی بیماران با دندان‌های بسیار نامنظم یا با دهان خشک یا پر از بزاق، ممکن است انجام اسکن کمی زمان‌بر یا چالش‌برانگیز باشد.